Je moet er wat voor over hebben om in het paradijs te komen. Wij hebben een bus, trein, vier vliegtuigen, een veerboot en een speedboot nodig om in vijf dagen, het kille en grauwe Nederland te verruilen voor een bungalow aan een privé-strand met wit koraalzand aan een turquoise warme zee, op een eiland voor de kust van Papoea. We zitten dichter bij Darwin dan Jakarta, verder van huis dan we lang zijn geweest. We zitten op één van de meer dan 1.500 eilanden van de Raja Ampat archipel, een ecologische hotspot met een onderwater biodiversiteit die nergens op aarde wordt geëvenaard. Wij zijn hier om te genieten van vis en koraal, de hele dag en elke dag.

Achtergrond

Indonesië is het grootste eilandenrijk ter wereld. Over een afstand van meer dan 5.000 km ligt Indonesië uitgestrekt over meer dan 16.500 eilanden aan weerszijden van de evenaar. Indonesië is het volkrijkste Islamitische land ter wereld. Java is het dichtstbevolkte eiland ter wereld. Borneo en Papoea zijn na Groenland de grootste eilanden ter wereld. Papoea ligt dichter bij Australië dan bij Java. De flora en fauna vertoont grote overeenkomsten met het tropische noorden van Australië. De oorspronkelijke bewoners van Papoea lijken meer op Aboriginals dan op Javanen.

Over een afstand van meer dan 5.000 km ligt Indonesië uitgestrekt over meer dan 16.500 eilanden aan weerszijden van de evenaar.

Het oostelijk deel van dit gigantische wilde eiland is het onafhankelijke Papoea Nieuw Guinea. Nadat de rest van Indonesië zich in 1949 na een zwaar bevochten strijd eindelijk had losgemaakt van de weinig charmante koloniale overheersing door de Nederlanders, bleef het westelijke deel tot 1963 een aparte Nederlandse kolonie onder de naam Nederlands-Nieuw Guinea. In 1963 werd het onderdeel van Indonesië onder de voorwaarde dat de bevolking over een eigen toekomst zou kunnen besluiten. Dit bleek een farce en ondanks een sluimerende wens tot onafhankelijkheid is Papoea nog steeds een provincie van Indonesië. Het is tevens het wildste en minst bezochte deel van het eilandenrijk.

De eilanden van Papoea

Het afgebrokkelde westelijk deel van Papoea is het eilandenparadijs dat Raja Ampat heet. Wij kennen het uit de BBC documentaires van David Attenborough en van beelden over de mooiste plekken op aarde om nog koraal en een zee vol leven te zien. Al enige jaren staat Raja Ampat daarom hoog op ons lijstje, maar door corona heeft het enkele jaren langer geduurd voor we eindelijk op weg gingen. Raja Ampat bestaat uit ruim 1.500 kleine eilanden, riffen en zandbanken rond de vier belangrijkste eilanden Misool, Salalawati, Batanta en Waigeo.

Onder het wateroppervlak van Raja Ampat bevindt zich een ongelooflijke wereld vol koraal en vis in een hoeveelheid en verscheidenheid die bijna nergens ter wereld wordt geëvenaard.

De eilanden zijn volledig begroeid met dicht tropisch regenwoud en omringd door schitterende koraalriffen en witte stranden. De mensen die hier wonen leven van de zee. Vis is er daarom genoeg en ook aan kokosnoten, bananen, mango’s en durian is geen gebrek. Al het andere komt per veerboot van het op Papoea gelegen Sorong naar Wasai, het enige serieuze dorp dat er in de archipel met ongeveer 65.000 inwoners te vinden is. Wil je naar één van de andere eilanden, dan ben je op de longboats met buitenboordmotor aangewezen die alles en iedereen, inclusief de boodschappen, het drinkwater, huisraad en toeristen door de archipel vervoeren.

Raja Ampat is één van ’s werelds laatste wilde plekken. Het ene eiland is nog mooier dan het andere. Het zijn tropische eilanden die we kennen van de mooiste foto’s: smaragdgroene eilanden vol palmbomen en stranden met wit koraalzand fijn als poedersuiker, amper bewoond en omgeven door een turquoise gekleurde kristalheldere zee onder een heldere blauwe hemel. De zee en stranden zijn nagenoeg afval vrij. Een unicum tegenwoordig waar zelf de meest afgelegen plekken soms wel een vuilstortplaats lijken en stranden eigenlijk altijd wel vol liggen met afval dat daar of elders in zee is geflikkerd. Onder het wateroppervlak van Raja Ampat bevindt zich een ongelooflijke wereld vol koraal en vis in een hoeveelheid en verscheidenheid die bijna nergens ter wereld wordt geëvenaard. Massatoerisme is hier nog onbekend en daarom extra de moeite waard om te verkennen.

Hutjes op palen

De beste manier om van Raja Ampat te genieten is door te verblijven in één van de tientallen homestays, waarbij je bij een lokale familie verblijft in een eigen eenvoudig houten hutje op palen aan of op het strand. Hiermee ondersteun je niet alleen de lokale economie en de eigenaren in hun inspanningen om zowel hun omgeving als hun manier van leven te behouden. Ook kom je daardoor op plekken die tot de mooiste ter wereld behoren, op eilanden waar je niet zelden de enige bezoeker bent.

Ook kom je daardoor op plekken die tot de mooiste ter wereld behoren, op eilanden waar je niet zelden de enige bezoeker bent.

De Raja Ampat Homestay Association is een gemeenschapsorganisatie die zich inzet voor het verbeteren van het welzijn van de inheemse gemeenschappen van Raja Ampat op hun eigen land, en tegelijkertijd de unieke ecosystemen van het eiland voor toekomstige generaties herstelt en in stand houdt. Deze homestays zijn te vinden op verschillende eilanden en bieden een authentieke ervaring tegen een betaalbare prijs van het leven in Raja Ampat. Via hun geweldige website kunnen we op de mooiste plekken een hutje boeken, waarna we een afspraak kunnen maken om opgehaald te worden met een longboat. Wij betalen ongeveer 50 euro per dag voor een verblijf op basis van volpension. Thuis zijn is duurder.

Onze eerste homestay is direct een schot in de roos: een hutje op palen aan het strand, met achter ons de groene jungle en voor ons het turquoise gekleurde water van de zee; zo vlak als een spiegel en zo warm als het water in een behaaglijk bad. Zachtjes klotst de deining over het witte strand van fijn poedersuiker. Uit de jungle klinkt een kakafonie van geluid van de vogels die dit tropische paradijs bevolken: papagaaien, paradijsvogels, ijsvogels en neushoornvogels zijn hier thuis. De palmen wuiven in de wind die enige verkoeling brengt in dit verzengend hete, vochtige, tropische klimaat. Ook helpt de wind te voorkomen dat de zandvliegen en muggen ons de hele dag terroriseren. We zitten dan wel in het paradijs, het wil niet zeggen dat het alleen maar leuk is.

In weer een andere homestay slapen we in een hutje boven het water terwijl de haaien onder ons bed zwemmen. Met het opkomen van het tij dreunen de golven ’s nachts soms tegen de palen, waardoor ons hutje gevaarlijk begint te beven. Het zal een keer gebeuren dat die ene golf net de laatste zal zijn, maar omdat niemand zich druk maakt doen wij dat ook maar niet. Sowieso maken de mensen zich hier nergens druk over. Het is er veel te warm voor. De sfeer is relaxed en gemoedelijk. De bijna naakte, glimmende donkere kinderen spelen rond of in het water. Enkelen met veel te grote duikbrillen op hun hoofd. Zwemmen hebben ze zich zelf aangeleerd. Ook de paar honden hebben zich aangepast aan de hitte: geblaft wordt er niet. Een ijskoud biertje zou lekker zijn en gelukkig is dat heel af en toe te krijgen. Dit keer bij de enige moslima in het dorp, die de ijskoude Bimtang clandestien verkoopt. Want als de verder christelijke bevolking zich ook maar ergens druk over maakt is het wel de consumptie van alcohol in hun dorp. Het is de wereld op z’n kop.

Het onderwater leven

Het grootste plezier van Raja Ampat bevindt zich onder water. Raja Ampat is één van de meest ongerepte gebieden ter wereld, bekend om zijn ongeëvenaarde biodiversiteit en adembenemende landschappen. Het heeft ’s werelds rijkste koraalrifecosystemen en een uniek onderwaterleven dat wordt gekenmerkt door een overvloed aan kleurrijke vissen en koraalformaties. De hoge mariene diversiteit wordt sterk beïnvloed door de ligging tussen de Indische en de Stille Oceaan. Koraal- en vislarven worden gemakkelijker gedeeld tussen de twee oceanen, waardoor de biodiversiteit nog groter wordt. Het is één van de beste bestemmingen ter wereld voor duikers en snorkelaars.

Het water is kristalhelder en biedt een ongeëvenaard zicht op de kleurrijke onderwaterwereld van meer dan 600 soorten harde en zachte koralen, wat gelijk staat aan ongeveer 75 procent van alle bekende soorten ter wereld. Deze koralen zijn de bouwstenen van de riffen die het ecosysteem van Raja Ampat ondersteunen en vormen een prachtig decor voor de meer dan 1.700 soorten vissen. Ook leven er zeekoeien, walvissen, dolfijnen, orka’s en grote en kleine schildpadden. Maar misschien wel boven alles is Raja Ampat de plek om te kunnen zwemmen met de grootste roggen ter wereld: de manta!

Direct vanaf het strand betreden we een andere wereld. Onder het wateroppervlak komen we terecht in een caleidoscoop van vormen en kleuren. In een onwaarschijnlijke variëteit aan harde en zachte koralen. Het zachte koraal beweegt mee met het ritme van het licht deinende water, terwijl de stralen van de zon dansen over de groene, blauwe, rode, gele en paarse tinten. De milde stroming doet de zachte uiteinden van de zachte koralen bewegen zoals struiken en bomen bewegen in de wind. Clownvissen verbergen zich tussen de zachte tentakels. Het zicht op de koraaltuinen, die zich uitstrekken over de zeebodem, is adembenemend.

Een ontelbare diversiteit aan fel gekleurde vissen knabbelt aan het koraal of verbergt zich tussen het harde koraal dat er uit ziet als geweien of orgelpijpen. Grote scholen vissen bewegen zich op betoverende wijze door het water als een wolk spreeuwen in de lucht. Het is een heerlijk gevoel om als een vis mee te bewegen door dit schitterende aquarium waar maar geen einde aan komt. Onder water is het een drukte van belang. Niet gehinderd door de zwaartekracht bewegen duizenden vissen in alle soorten en maten zich over alle niveaus door het water. Stoplichten en rotondes zijn in deze wereld niet nodig. Schildpadden zwemmen gracieus door het water, niet gehinderd door hun logge lijf in deze bijna gewichtsloze omgeving. Rifhaaien patrouilleren in sierlijke rondes hun territorium. Als we te dicht bij komen is een slag met de staart voldoende om te verdwijnen in de mysterieuze blauwe leegte.

Zwemmen met mantas

Voorbij het rif worden we omringd door de eindeloze uitgestrektheid van de zee. Het zicht onder water is uitzonderlijk helder en we kunnen misschien wel 30-40 meter ver kijken, waarna alles verdwijnt in een blauwe waas. Buiten het rif zijn de vissen een heel stuk dunner gezaaid. Her en der passeren we een school grote vissen of zien we een rog over de zanderige zeebodem glijden. Omringt door de leegte en de stilte onder water, lijkt het wel alsof we de enige personen op aarde zijn. Maar dan doemt er in de verte een grote schim op. Een groot vleugelachtige lichaam beweegt soepel door het water. Langzaam komt het dier dichterbij met soepel bewegende vleugels, als een gigantische vogel onder water. We zijn totaal extatisch van onze eerste ontmoeting met de grootste rog ter wereld: de manta.

Met hun vleugels dansen ze op de zeestromingen, met sierlijke en gracieuze bewegingen die hun gigantische lichamen in perfecte balans houden.

Mantaroggen zijn de grootste soorten roggen ter wereld en kunnen een spanwijdte van meer dan zeven meter bereiken. Hun elegante bewegingen laten zien hoe soepel en krachtig deze dieren zijn in hun natuurlijke omgeving. Ze lijken zich door het water te bewegen alsof ze vleugels hebben in plaats van vinnen. Met hun vleugels dansen ze op de zeestromingen, met sierlijke en gracieuze bewegingen die hun gigantische lichamen in perfecte balans houden. Manta’s zijn filtervoeders en voeden zich voornamelijk met plankton, dat ze uit het water filteren met behulp van speciale kieuwen terwijl ze met hun bek wijd open door het water glijden.

Raja Ampat is één van de beste plekken ter wereld om mantaroggen te zien, met een grote populatie van deze majestueuze dieren die in de wateren rondom de eilanden zwemmen. In het verleden werden ze serieus bedreigd door de lokale visserijactiviteiten en de vraag naar hun vleugels in met name China en Japan. Gelukkig is het tij gekeerd en hebben de inspanningen die zijn geleverd om de mantaroggen te beschermen en hun leefgebied te behouden veel effect. Het toenemende toerisme in Raja Ampat is een belangrijke factor in dat succes. Want zwemmen met manta’s is één van de meest unieke en opwindende ervaringen die je kunt hebben en toeristen zijn bereid om daarvoor te betalen.

De dagen die we doorbrengen op een afgelegen eiland ver verwijderd van de normale toeristische route, ontwikkelen zich tot een geestverruimende ervaring die we niet eerder hebben meegemaakt.

Waren we al extatisch van onze eerste ontmoeting met een manta, de dagen die we doorbrengen op een afgelegen eiland ver verwijderd van de normale toeristische route, ontwikkelen zich tot een geestverruimende ervaring die we niet eerder hebben meegemaakt. Vanuit ons hutje op het strand kijken we uit over een paar kleine met palmbomen begroeide eilanden in een zee met het helderste blauwe water dat er maar bestaat. Grote groepen dolfijnen buitelen dagelijks voorbij. Maar wat ons hart pas echt sneller doet kloppen zijn de manta’s die op korte afstand langs komen zwemmen, herkenbaar aan de zwarte punten die boven het water uitkomen als ze zich al foeragerend door het water bewegen.

Jonas is onze goedlachse host en net zo enthousiast als wij. We steken elkaar aan met de wens zo veel als mogelijk met manta’s te zwemmen. Meerdere keren per dag gaan we daarom met de longboat op pad. Als we ons in de route van de zich met plankton voedende manta’s bevinden gaan we overboord. Het is moeilijk om je ogen af te wenden als de mantaroggen dichterbij komen en opdoemen uit de blauwe waas. Op centimeters afstand passeren ze ons met een opengesperde bek waarin we makkelijk zouden kunnen verdwijnen. Ze bewegen zich met een ongelooflijke elegantie door het water terwijl hun ‘vleugels’ ons net niet raken. Het is een surrealistische ervaring om omringd te zijn door deze majestueuze wezens die zich niet druk lijken te maken over onze aanwezigheid en ons eerder nieuwsgierig dan angstig benaderen. Dit is manta magic.