Op het dak van onze tuktuk ravotten vijf makaken. In de tuktuk springen er drie heen en weer, van de voorbank naar de achterbank en dan weer naar het stuur. Ze zitten overal aan, krijgen vakjes open die niet open horen te gaan en slingeren acrobatisch langs de rode metalen buizen. Hun tanden zetten ze in alles wat maar een beetje zacht aanvoelt.

We zien het van een afstandje gebeuren en rennen naar onze ‘Red Baby’, maar het is al te laat. De stoffige pootafdrukken overal zijn nog wel grappig, maar de gaten in de bekleding en het stoffen dak iets minder. Makaken zijn hier met veel, en het zijn regelrechte hooligans. Alles moet kapot.

Verkenning per Tuktuk

Om de Nederlandse winter te ontvluchten, waar de zon al weken niet schijnt, zijn we naar het tropische Sri Lanka gekomen. Het eiland onder India, dat vroeger bekendstond als Ceylon. Na jaren van opeenvolgende tegenslagen – een burgeroorlog, tsunami, economische problemen, covid en inflatie – zit Sri Lanka de laatste paar jaar weer in de lift wat betreft toerisme.

Fietsen vinden we geen optie – veel te heet. Gelukkig is er een perfect alternatief: het hele land valt te verkennen met een eigen tuktuk. Een gemotoriseerde, overkapte driewieler die klinkt als een oude motorfiets – en dat eigenlijk ook gewoon is.

Via Tuktuk Rental huren we er één voor een paar weken. Om te mogen rijden, hebben we een Sri Lankaans rijbewijs nodig. Gelukkig is een Nederlands en/of internationaal rijbewijs voldoende om dat te krijgen. Tuktuk Rental regelt het voor ons, wat betekent dat we zelf niet uren in een overvol kantoor hoeven te wachten. Voor we de weg op mogen, krijgen we ook rijlessen. Grappig genoeg hebben we ons rijbewijs al binnen voordat die lessen überhaupt zijn begonnen.

Grappig genoeg hebben we ons rijbewijs al binnen voordat die lessen überhaupt zijn begonnen

Het verkeer in Negombo, een stad ten noorden van Colombo, is druk en chaotisch. In die chaos krijgen we tuktuk-les van onze instructeur. Gelukkig beginnen we op een rustige weg die parallel loopt aan het spoor. Het is al lastig genoeg om te leren schakelen: dat doe je met je linkerhand, gas geven met je rechter en remmen met je rechtervoet. We leren rijden, schakelen en achteruitrijden, en dan is het zover. De drukke weg op. Invoegen, uitvoegen, U-bocht maken. Voelen we ons comfortabel? Ja, redelijk. Mooi, dan mogen jullie de weg op.

Maar eerst even wat achtergrond.

Koloniale geschiedenis en onafhankelijkheid

Sri Lanka kent een lange geschiedenis van buitenlandse overheersing. In 1505 kwamen de Portugezen als eerste Europeanen aan land en vestigden handelsroutes en forten langs de kust. Zij noemden het eiland Ceilão, een naam die later door de Nederlanders werd verbasterd tot Ceylon. In 1658 namen de Nederlanders de macht over en maakten van het eiland een strategisch handelscentrum in hun wereldwijde netwerk van specerijen en handelswaar. Uiteindelijk grepen de Britten in 1796 de controle, verenigden alle onafhankelijke koninkrijken tot één kolonie en bouwden Ceylon uit tot een gigantische plantage van thee en rubber.

Pas in 1972 schudde het land eindelijk de koloniale naam Ceylon van zich af en koos het voor Sri Lanka

Om deze lucratieve plantages draaiende te houden, haalden de Britten honderdduizenden Tamils uit Zuid-India naar het eiland. Toen Sri Lanka in 1948 onafhankelijk werd, veranderde er voor deze gemeenschap nauwelijks iets: ze kregen amper burgerrechten en werden behandeld als tweederangs burgers. Pas in 1972 schudde het land eindelijk de koloniale naam Ceylon van zich af en koos het voor Sri Lanka – letterlijk: ‘Eerwaardig Eiland’.

Van ongelijkheid naar oorlog

Na de onafhankelijkheid liepen de spanningen tussen de Singalese meerderheid en de Tamil-minderheid snel op. Discriminerend beleid dat de Singalezen bevoordeelde zorgde ervoor dat de Tamils steeds verder werden buitengesloten op economisch, politiek en maatschappelijk gebied. De spanningen escaleerden in 1983 tot een langdurige en bloedige burgeroorlog tussen de regering en de Tamil Tijgers, een militante groepering die vocht voor een onafhankelijke Tamilstaat in het noorden en oosten van het eiland.

De spanningen escaleerden in 1983 tot een langdurige en bloedige burgeroorlog tussen de regering en de Tamil Tijgers

In deze gebieden woedde het conflict het hevigst, terwijl het zuiden relatief gespaard bleef. Aanslagen en gewelddadige confrontaties wisselden af met wapenstilstanden die telkens weer instortten. Pas in 2009 beëindigde een grootschalig militair offensief van de overheid het geweld, dat ruim 25 jaar had geduurd en duizenden levens had geëist.

De sporen van de oorlog

De oorlog is voorbij, maar haar littekens zijn overal zichtbaar. Vooral het noorden en oosten, waar de zwaarste gevechten plaatsvonden, lopen economisch nog steeds achter. Werkloosheid en armoede zijn hier schrijnend zichtbaar en in sommige regio’s vormen duizenden onontplofte landmijnen nog altijd een stille dreiging.

Tijdens het conflict vluchtten honderdduizenden Tamils naar het buitenland, vooral naar Londen en Toronto, waar nu grote Tamil-gemeenschappen bestaan. Terwijl we naar het noorden rijden, herinneren legerbasissen om de paar tientallen kilometers ons voortdurend aan deze recente geschiedenis. De strijd mag dan officieel voorbij zijn; locals vertellen ons dat er nog steeds sprake is van een soort koude oorlog. Het wantrouwen tussen Singalezen en Tamils verdwijnt niet zomaar, zeker niet binnen één generatie.

Unity through Diversity

Sri Lanka is al eeuwen een smeltkroes van culturen en religies, gevormd door handel, kolonisatie en migratie. Het boeddhisme, geïntroduceerd door Indiase monniken in de derde eeuw voor Christus, is verweven met de identiteit van de Singalese meerderheid. Het hindoeïsme is de oudste religie op het eiland en wordt vooral door de Tamil-bevolking beoefend, met tempels die teruggaan tot ver vóór onze jaartelling. In de zevende eeuw brachten Arabische handelaren de islam naar Sri Lanka, en zij vormden de basis voor de Moorse gemeenschap. Het christendom, aanvankelijk door de Portugezen geïntroduceerd, werd later versterkt door de Nederlanders en Britten.

Sri Lanka is al eeuwen een smeltkroes van culturen en religies, gevormd door handel, kolonisatie en migratie

Deze religieuze diversiteit is op straat duidelijk zichtbaar: boeddhistische stupas, kleurrijke hindoetempels, slanke minaretten van moskeeën en koloniale kerkjes liggen soms op slechts honderd meter van elkaar. Festivals, rituelen en gebeden lopen moeiteloos in elkaar over. Natuurlijk schuurt het soms, maar vaker zien we mensen verrassend harmonieus naast elkaar leven. “Unity Through Diversity,” lezen we herhaaldelijk op borden langs de weg, en verrassend genoeg blijkt het hier geen holle slogan maar dagelijkse realiteit.

Richting het noorden

Vers geslaagd voor ons tuktuk-examen rijden we in noordelijke richting Negombo uit. Het noorden van Sri Lanka wordt nauwelijks bezocht en dat vinden we reden genoeg om juist daar als eerste naartoe te rijden. De weg uit de stad is chaotisch druk: Ashok Leyland-bussen in felle kleuren en luid toeterende vrachtwagens zigzaggen door elkaar heen, motoren schieten langs beide kanten voorbij en af en toe slentert een koe doodkalm dwars over de weg. Links rijden lijkt hier de enige verkeersregel die iedereen serieus neemt; Verder is de belangrijkste regel: size matters! Een bus remt voor niemand – en al helemaal niet voor een tuktuk.

Gelukkig kan de reiziger tegenwoordig beschikken over Google Maps en zijn rustige wegen snel gevonden. We volgen de kustlijn, langs kleine dorpen waar mensen onder rieten daken in de schaduw zitten en koeien loom langs de weg slenteren. Overal langs de weg worden we begroet met nieuwsgierige blikken en vriendelijke glimlachen. Na een paar dagen over wisselend rustige en drukke wegen zijn we ondertussen uitgegroeid tot behoorlijk behendige tuktukchauffeurs.

Een bus remt voor niemand – en al helemaal niet voor een tuktuk

Er zijn genoeg kleine winkeltjes voor een flesje water, een snack of vers fruit. De hitte is drukkend, en vers uit Nederland wordt het ons soms even te veel. Dan zetten we de tuktuk stil in de schaduw van een boom en nemen zelf een verfrissende duik in de Indische Oceaan.

Wilpattu National Park

Sri Lanka staat bekend om zijn Big Five: de olifant, luipaard, lippenbeer, waterbuffel en de blauwe vinvis. Het land heeft talloze nationale parken waar je de eerste vier kunt spotten, terwijl de blauwe vinvis voor de kust van Mirissa of Trincomalee te zien is. Veel parken trekken busladingen toeristen die elkaar verdringen bij elke glimp van een dier, waardoor het meer een dierentuin dan een wildpark lijkt. Wilpattu is het grootste en oudste nationale park van Sri Lanka, bekend om zijn dichte bossen, open vlaktes en natuurlijke waterpoelen. In tegenstelling tot Yala, het bekendste safaripark van het land, is Wilpattu minder toeristisch en biedt het – in theorie – een meer ongerepte safari-ervaring.

Met hun slurven spuiten ze elkaar nat, plonzen in het rond en lijken oprecht plezier te hebben.

We hebben een guesthouse gevonden op nog geen honderd meter van de ingang. We ervaren direct een hoogtepunt wanneer we kort voor zonsondergang langs het meer lopen dat het park begrenst. Aan de overkant van het water zien we tientallen herten en, iets verderop, steeds meer olifanten die naar het water trekken. Met de verrekijker spotten we een paar jongen tussen de volwassen dieren. Zodra ze het water in gaan, barst het feestje los. Met hun slurven spuiten ze elkaar nat, plonzen in het rond en lijken oprecht plezier te hebben.

De safari-ervaring

De volgende ochtend staan we vol verwachting vroeg klaar voor onze jeepsafari. Omdat ik graag onze kansen wil maximaliseren, hebben we voor een volle dag een privéjeep gekozen en gevraagd vooral niet mee te rijden in de stoet van andere jeeps. Bij aankomst bij de ingang schrikken we ons rot: er staan zoveel jeeps klaar dat we ons afvragen of we per ongeluk toch naar Yala zijn gereden.

Helaas blijkt onze chauffeur weinig te voelen voor onze wensen. In Wilpattu draait alles om de Big Four: luipaard, lippenbeer, waterbuffel en olifant. Alle chauffeurs houden continu contact via hun telefoon en zodra ergens een dier gespot wordt, begint de race ernaartoe. Niet veel later sluiten we aan bij een file van ronkende jeeps, waar we – tot onze verbazing en ergernis – in een soort carrousel belanden.

Eerst staan we in de tweede ring en vangen we een glimp op van wat een luipaard zou kunnen zijn – al ziet het er van afstand net zo goed uit als een dekentje met luipaardprint. Om de paar minuten schuift iedereen een stukje op, tot we uiteindelijk vooraan belanden, waar iedereen dezelfde foto maakt voordat we weer verder rijden en het ritueel zich herhaalt.

Wanneer onze chauffeur dit circus voor de derde keer wil herhalen, verliezen we écht ons geduld.

Onze chauffeur lijkt zich niet bewust van ons ongemak. Wanneer onze chauffeur dit circus voor de derde keer wil herhalen, verliezen we écht ons geduld. Met Google Translate maken we duidelijk dat het nu wel mooi is geweest en dat we liever rustig rondrijden, weg van de massa. Dat gaat even goed, totdat hij een melding krijgt dat er een lippenbeer is gezien. En daar gaan we weer: vol gas terug naar de drukte, waar het circus zich herhaalt.

Op deze manier zien we dan wel van alles en nog wat: jakhalzen, herten, een olifant, een luipaard, een krokodil, een lippenbeer en natuurlijk een ontelbaar aantal makaken die alles uit de auto’s jatten wat los en vast zit. De dieren lijken zich nergens aan te storen; zij zijn allang gewend aan de dagelijkse dosis toeristen. Misschien zijn wij wel een van de weinigen die dit een waardeloze ervaring vinden.

Als dit de manier is waarop Sri Lanka een safari organiseert, was dit meteen onze laatste poging. Want voor dit soort taferelen hadden we ook naar de Beekse Bergen kunnen gaan.

Naar het land van de Tamils

Na onze enigszins teleurstellende safari rijden we verder naar het noorden, over zo klein mogelijke wegen die soms niet veel meer zijn dan stoffige zandpaden langs de rand van het uitgestrekte Wilpattu. We hopen stiekem vanuit onze eigen tuktuk alsnog wat wilde dieren te spotten. Olifantenpoep ligt er in overvloed, maar de olifanten zelf laten zich niet zien.

De mensen begroeten ons met een subtiele en elegante hoofdwieg, een beweging die onmogelijk na te bootsen is als je hier niet geboren bent

We verlaten langzaam maar zeker het gebied van de Singalese meerderheid en komen terecht in het land van de Tamils, een regio met een andere taal, cultuur en vooral religie. Het hindoeïsme overheerst hier duidelijk. De mensen begroeten ons met een subtiele en elegante hoofdwieg, een beweging die onmogelijk na te bootsen is als je hier niet geboren bent. Af en toe rijden we door dorpjes waar vrouwen kleurrijke hoofddoekjes dragen en mannen witte hoofddeksels – duidelijk tekenen dat we plotseling in een moslimgebied zijn aangekomen. De lokale moskee bevestigt onze waarneming.

Via het schiereiland Mannar rijden we naar een plek waar India letterlijk nog maar een paar eilandjes verderop ligt; bij helder weer lijkt het bijna binnen handbereik. Vanaf hier zetten we koers naar Jaffna, in het uiterste noorden van Sri Lanka. De route ernaartoe is ronduit indrukwekkend. Eindeloze wetlands vol helderblauw water strekken zich aan beide kanten van de weg uit, bevolkt door duizenden watervogels. Pelikanen, ibissen, ooievaars, reigers en lepelaars waden door het ondiepe water, terwijl boven ons tientallen witbuikzeearenden kalm rondcirkelen, scherp speurend naar een makkelijke prooi.

Onderweg rijden we door dorpen met onuitspreekbare namen als Illuppaikkadavai, Tayliankudiyiruppu en Cheddiyakurichchi – namen die nauwelijks op een envelop passen, laat staan dat iemand ze foutloos kan schrijven. Hoe hier ooit post aankomt blijft een raadsel.

Stroomstoring in Jaffna

Jaffna is anders. Dit meest noordelijke deel van Sri Lanka voelt bijna als een apart land binnen het land. De stad ligt op een schiereiland en heeft door haar afgelegen ligging en de lange periode van isolatie tijdens de burgeroorlog een ander ritme ontwikkeld dan de rest van Sri Lanka. De Tamil-cultuur overheerst hier, zichtbaar in de levendige markten, de mix van chaos en gemoedelijkheid op straat en bovenal in de hindoeïstische tempels.

Zonder ventilatie of airconditioning voelt de nacht plotseling claustrofobisch en verstikkend.

Als de zon ondergaat, gaan de lichten in de stad uit. Geen straatverlichting, geen werkende ventilatoren, geen airco – alleen een zinderende hitte die zich ophoopt in de muren. De stroom is uitgevallen en daarmee verdwijnt in één klap ook het comfort. Binnen enkele minuten wordt de warmte ondraaglijk; zonder ventilatie of airconditioning voelt de nacht plotseling claustrofobisch en verstikkend. Er is geen ontsnapping aan de tropische zweterige nacht.

Het duurt 24 uur voordat de stroom weer wordt hersteld. Er gaan verschillende geruchten over de oorzaak van wat een landelijke storing blijkt te zijn. Achterstallig onderhoud, ontevreden medewerkers van de energiemaatschappijen, een conflict met de overheid. Wat het verhaal is dat zelfs het internationale nieuws haalt? Het is de schuld van de apen.

Monkey Business. Die hooligans blijken uiteindelijk niet alleen onze tuktuk te terroriseren, maar een heel land plat te kunnen leggen.