Ik heb vijf dagen de tijd om de ruim 550 kilometer door Turkmenistan naar Oezbekistan te overbruggen. Dit is de geldigheid van mijn visum die ik na veel moeite uiteindelijk in Mashhad heb weten te krijgen. Ik moet me aan de route houden die ik bij mijn visumaanvraag heb moeten opgeven. Van mijn aanvankelijke optimisme is weinig meer over als ik mij voor de vierde aaneengesloten dag tegen de wind in worstel, met temperaturen ver boven de 40 graden. Mijn zitvlak is schraal en beurs door het gestuiter door de vele gaten en kuilen in het verre van gladde wegdek.
Thuis leek het vlakke Turkmenistan nog een gemakkelijke etappe te worden. De werkelijkheid is anders. Het ontbreken van bergen wordt ruimschoots gecompenseerd door de niet aflatende wind. In mijn hoofd malen allerlei gedachten als, waar ik dit aan heb verdiend? Waarom mag ik niet genieten van de enige vijf dagen die ik ooit in Turkmenistan zal doorbrengen? Ik begin spijt te krijgen van de heiligschennis die ik in Mashhad heb gepleegd door als niet-moslim het heilige der heilige in de Iman Reza Shrine te betreden.
Spiritueel Mashhad
Het liefst vermijd ik het fietsen in een grote stad, maar Mashhad is opvallend fietsvriendelijk. Er zijn fietspaden, wat niet betekent dat er geen bushalte op wordt gezet of een lantaarnpaal of drie. Het leukste is dat mensen er massaal fietsen. Ik fiets met veel plezier een rondje mee om mijn succes van het verkrijgen van mijn Turkmeense visum te vieren. Ik ben niet de enige reiziger in Mashhad, wel ƩƩn van de weinige niet-religieuze pelgrims. Voor de Iraniƫrs is Mashhad een heilige stad. Jaarlijks komen er meer dan 26 miljoen pelgrims naar Mashhad om de laatste rustplaats van Iman Reza te bezoeken.
ik ben al zo ver gekomen dat ik mij in de maalstroom van mensen laat meevoeren om te ervaren wat deze plek met hen doet
In het gigantische complex van moskeeƫn en pleinen kom ik een zee van zwart en bloemetjesmotieven terecht. Vooral met de zonsondergang is het erg indrukwekkend om tussen de 10.000-en gelovigen rond te lopen, voor wie deze plek een bijzondere spirituele betekenis heeft. De sfeerverlichting gaat aan, er wordt massaal gebeden en er is muziek en gezang. De tombe waar Iman Reza ligt begraven is voor niet-moslims niet toegankelijk, maar ik ben al zo ver gekomen dat ik mij in de maalstroom van mensen laat meevoeren om te ervaren wat deze plek met hen doet. Na afloop zie ik de mensen diep geroerd en vaak in tranen huiswaarts keren. Ik vind het een bijzondere plek en daarom ben ik elke dag en elke avond.
Persoonsverheerlijking
Met voldoende spirituele bagage om de woestijn van Turkmenistan door te komen, meld ik mij bij de grens waar ik vriendelijk word ontvangen. Na een medisch onderzoek (wat bestaat uit de vraag of ik me goed voel), een hele hoop geschuif met papieren, heel veel wachten, het afnemen van een interview, het in detail doornemen van mijn reisplan en een grondig onderzoek van al mijn bagage, word ik bijna drie uur later toegelaten tot het meest illustere land van Centraal-Aziƫ. Ik ben in Turkmenistan.
de president heeft een nationale feestdag uitgevonden voor zowel het tapijt als de meloen
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is Turkmenistan als zelfstandig land verdergegaan. Waar andere ex-Sovjetrepublieken voorzichtig richting hervormingen bewogen, sloeg Turkmenistan een eigen ā en vooral gesloten ā koers in. De absolute macht kwam te liggen bij president Saparmurat Niyazov, die zichzelf omdoopte tot TĆ¼rkmenbaÅy, āleider der Turkmenenā. Wat volgde, was een persoonlijkheidscultus die zijn weerga niet kent.
De persoonsverheerlijking nam bizarre vormen aan. Overal in het land verschenen standbeelden van de president en zijn familieleden. De stad Krasnovodsk aan de Kaspische Zee werd hernoemd tot TĆ¼rkmenbaÅy. Vliegvelden, scholen, een meteoriet en zelfs een maand droegen zijn naam. Nieuwe nationale feestdagen werden ingevoerd, onder meer ter ere van het tapijt en de meloen. Donkere autoās waren verboden ā het zou neerslachtig maken, volgens de president. Alles moest wit glanzen. Inclusief de marmeren regeringsgebouwen die later de hoofdstad Ashgabat zouden vullen.
Marmer en militaire discipline
De opvolger van TĆ¼rkmenbaÅy, een voormalig tandarts met een zwak voor paardenraces en rapvideoās, doet het iets rustiger aan ā maar echt normaal kun je het hier nog steeds niet noemen. De steden staan vol met witmarmeren kolossen van gebouwen, met een nooit ontbrekend portret of gouden standbeeld van de president die zijn bevolking waakzaam bekijkt. De politiemacht is alomtegenwoordig, en nog groter is het aantal stillen dat plotseling naast me staat als ik een praatje met iemand probeer te maken of een foto wil nemen. Dat ik hier zo vrij rondloop lijkt men maar ongemakkelijk te vinden.
Internet is zeldzaam en zwaar gecensureerd. Websites als Google, Facebook en Wikipedia zijn geblokkeerd. Het verkrijgen van een SIM-kaart is een hele uitdaging en lukt alleen met de hulp van een paar lokale jongens die nog wel een kaartje hebben liggen. Dit brengt ze bijna in grote problemen als er plotseling politie binnenkomt. Het is me direct duidelijk dat we met iets illegaals bezig zijn. Gelukkig heb ik de tegenwoordigheid van geest er met een leugen van af te komen.
ik word beboet wegens het praten met een jongen die langs de weg onkruid aan het wieden is
Turkmenistan is een gek land. De straten worden stofvrij gehouden door ploegen vrouwen in felgekleurde jurken, gewapend met bezems en emmers. De plantsoenen en bermen staan vol bloemen die verzorgd worden door ouderen. Op de akkers zie ik mannen en vrouwen met schoffels in de weer, jongeren worden in pick-ups aangevoerd voor het zware werk. De maatschappelijke dienstplicht lijkt hier letterlijk door het stof te gaan. Contact maken lukt maar moeizaam en is niet zonder risico. Dat ik op moet passen met het stellen van vragen ondervind ik iets later: ik word beboet wegens het praten met een jongen die langs de weg onkruid aan het wieden is.
Een fietsfeest zonder publiek
Na een overnachting in een hotel word ik ’s ochtends om 5.30 uur gewekt door luide muziek ter ere van de Turkmeense natie. Duizenden fietsers op identieke groene fietsen in bijna identieke trainingspakken passeren mijn hotel. Naast mijn hotel is er vlagvertoon en wordt er synchroon gedanst. Het lijkt Noord-Korea wel. De uitgang van mijn hotel wordt geblokkeerd door een politieagent, de achteruitgang is men echter vergeten. Fotoās maken is strikt verboden, maar lukt me toch. Ik kom erachter dat dit de repetitie is voor āWorld Bicycle Dayā dat de dag erna plaatsvindt. Een serieuze aangelegenheid in Turkmenistan, ook al fietst er hier buiten de hoofdstad nooit iemand vrijwillig.
De overheid promoot sportevenementen als symbool van nationale eenheid en vitaliteit ā mits strak geregisseerd, gecontroleerd en volledig in lijn met het staatsbeeld. Het resultaat: een perfect gechoreografeerd fietsevenement, zonder publiek.
Het is hier saai
Buiten al deze eigenaardigheden is Turkmenistan misschien wel het saaiste land waar ik ooit ben geweest. Landschappelijk is er echt niets te beleven. Het is vlak, dor, kaal en vreselijk eentonig. De wind heeft er vrij spel, en dat zul je als fietser merken ook. Geen bergen, geen rivieren, geen bossen. Slechts een eindeloze vlakte waar je je afvraagt of het nog erger kan.
En ja, dat kan. De Karakum-woestijn bijvoorbeeld. Zwart zand, witgrijze lucht, een weg die niet zozeer slingert als wel langzaam uiteenvalt. Grote gaten, opstaande randen, stukken gravel of gewoon niets: als ik geluk heb, rijd ik op asfalt, als ik pech heb op wat ooit asfalt is geweest. Mijn fiets kraakt, mijn zitvlak protesteert, en mijn tempo ligt lager dan het moreel van een gestrande dromedaris. En dat alles bij temperaturen die ruim boven de 40 graden uitkomen. Schaduw is er niet. Alleen ik, de hitte, de wind en de weg. Maar ik moet niet vergeten: ik ben hier vrijwillig. Morgen weer verder. Tegen de wind in, uiteraard.
Toch zijn er ook mooie momenten. Als de zon zakt, verandert de woestijn ineens van kleur. Het grauwe bruin wordt goud, het zwartzand krijgt contouren. Dan verlaat ik de weg en duw mijn fiets een stuk door het zand tot ik bij de spoorlijn kom. Langs het spoor liggen stroken duinen die als vanzelf uitnodigen om mijn tent op te zetten. Na een dag hard fietsen is een afsluitende zonsondergang de beloning waar ik het voor doe. Net als mijn pasta met tonijn, waar ik elke dag weer van geniet ā hoe eenvoudig het ook is. De stilte is totaal ā totdat er een trein komt.
Eerst is er alleen een trilling in de grond, dan een verre brom, alsof de aarde even gromt. Vervolgens duikt er een koplamp op aan de horizon. EĆ©n licht, langzaam groter. Dan het ritme van metalen wielen, het ratelen van eindeloze wagons. Soms zie ik het silhouet van de machinist, soms groet hij met een fluitsignaal. In het donker steek ik mijn hand op. Ik stel me voor wat er in de wagons zit: katoen, aardgas, tapijten of lege dozen met het gezicht van de president erop.
Het enige aantrekkelijke aan Turkmenistan zijn de vrouwen in hun prachtig geborduurde jurken en kleurrijke hoofddoeken. Zij geven kleur aan dit verder zeer kleurloze land. Je ziet ze schoffelen in de berm, zemen in de stad of meelopen in parades waar niemand naar kijkt. Ik begrijp nu beter waarom ik maar een visum voor vijf dagen kon krijgen: meer tijd heb je hier echt niet nodig.
Waardeer dit verhaal
Je las dit gratis op www.bestemmingonbekend.nl, mijn digitale reisdagboek vol verhalen en fotoās van bekende en minder bekende bestemmingen.
Was het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken met een kleine bijdrage. Met jouw donatie blijft de koffie warm en de website draaiende ā zo kunnen we samen blijven verdwalen in nieuwe verhalen en onbekende bestemmingen ontdekken.
I like to explore some more.
Ha Jeroen, indrukwekkende verhalen! Wat een land. Ben benieuwd naar de verhalen met jezelf terwijl je aan het fietsen bent. Veel respect! Wat moet jij over een doorzettingsvermogen beschikken. Inspirerend zijn je verslagen zeker!! Ik spring direct op de fiets en rij naar Hoeven. Dan via Etten-Leur weer naar Zevenbergen. Duur: 1 uur. Tegenwind: niet meer als in een gemiddeld project. En praten met wie ik maar wil. Blijf waakzaam Jeroen! Groet, Peter
Leuk om dit te horen Peter. Ook een mooi compliment dat mijn verhalen goed worden gelezen.
Groeten,
Jeroen
Hey!
Mooie verslagen! Hoe kwam je aan het visum voor Turkmenistan? Ik begreep altijd dat dat erg moeilijk is en dat je verplicht mee moet met een tourgroep.
Mvg,
Gerrit
Ha Gerrit, Bedankt voor je compliment. Het visum voor Turkmenistan is niet heel eenvoudig te krijgen. Een toeristenvisum is relatief eenvoudig, maar dan zit je verplicht aan een tour vast. Je moet een uitnodiging krijgen van een Turkmeense reisorganisatie en een gids is verplicht bij je in de tijd dat je in Turkmenistan bent. Lees: hoge kosten en geen vrijheid. Je bent beter af met een Transit visum. Daarmee mag je maximaal 5 dagen in het land blijven. Aanvragen kan bij heg Turkmeense consulaat in Brussel. Je moet dan wel een visum hebben van het land waar je daarna naar… Lees verder »