In een sfeerloos restaurantje met rode en witte plastic stoelen kijken we door de grote ramen uit op de donkere zee en de verlichte brug van Yeosu. De golven slaan zachtjes tegen de kade terwijl de keuken al bijna gesloten lijkt. Er zijn geen andere gasten, maar op onze vraag of we nog kunnen eten, volgt een bevestigend knikje. Het menu aan de muur, vol onbegrijpelijke Koreaanse tekens, ontcijferen we met Google Translate. Iets dat klinkt als sashimi en samchi lijkt veilig genoeg, al weten we niet precies wat we bestellen. Niet veel later wordt onze tafel gevuld met schaaltjes kimchi, zeewiersalade, knoflooktenen, vreemde bladeren en pittige dipsauzen.

Het menu aan de muur, vol onbegrijpelijke Koreaanse tekens, ontcijferen we met Google Translate

Een grote pan dampende bouillon verschijnt op een draagbare gasbrander, gevolgd door borden met rauwe vis en een schaar. Moet dit allemaal op? En wat doen we met die schaar? Onze gastheer geeft ons een demonstratie: knip de vis en groenten in stukken, dompel ze kort in de bouillon, wikkel ze in een donkergroen blad en eet. De flinterdunne sashimi smelt op onze tong, terwijl het groene blad een verrassende scherpte geeft. Het heeft iets van munt, maar dan scherper. We genieten van een onverwacht heerlijke maaltijd, maar de grootste verrassing komt bij het afrekenen. Wat we dachten dat de prijs per kilo was, bleek per portie. Dat was bijna net zo zuur als de kimchi.

Zuid-Korea: Verwachtingen en verrassingen

Zuid-Korea is voor de meeste mensen een onbekend land. De noordelijke buur trekt vaker de aandacht, meestal met negatieve koppen. Dat er ooit een oorlog woedde, waarvan in de serie MASH* een bijna romantisch beeld werd geschetst, is bij de meeste 40-plussers nog wel bekend. En ja, iedereen kent Samsung, maar weinigen beseffen dat dit Koreaanse megabedrijf niet alleen telefoons, maar ook schepen, computerchips, appartementen en zelfs huishoudelijke apparaten produceert. Het is geen merk, het is eerder een imperium.

Ook LG, met zijn televisies en wasmachines, wordt vaak ten onrechte voor Japans gehouden. En dan was er nog dat WK voetbal in 2002, waar het Zuid-Koreaanse team onverwacht hoog eindigde onder leiding van Achterhoeker Guus Hiddink. Hij werd een nationale held en zelfs ereburger van het land. Nog steeds kom je in de Achterhoek Koreanen tegen die onderweg zijn naar Varsseveld.

Zuid-Korea is hypermodern, bruisend en vooral onverwacht indrukwekkend

Maar vraag aan de gemiddelde westerling wat ze van Zuid-Korea weten, en je krijgt vaak het beeld van een vrijere versie van Noord-Korea, ergens tussen de ontwikkeling van Japan en Singapore in. Ook Mette dacht dat ze een middelmatig ontwikkeld land zou aantreffen. “Little did she know”. Zuid-Korea is hypermodern, bruisend en vooral onverwacht indrukwekkend. Het is een land waar vernieuwen en verbeteren de norm zijn.

Landen in de toekomst

Na een indrukwekkende kennismaking met Shanghai landen we op Seoul Incheon Airport, dat vanuit de lucht oogt als een futuristisch ruimteschip. Binnen is het ruimtelijk, overzichtelijk en vooral hypermodern. De terminals, met hun glanzende glas en staal, voelen als een decor uit een sciencefictionfilm. Een magnetische trein zal binnenkort de verschillende terminals verbinden, en de stations lijken rechtstreeks uit 2050 te komen.

De terminals, met hun glanzende glas en staal, voelen als een decor uit een sciencefictionfilm

Met de Airport Express en de metro reizen we naar het centrum van Seoul, een rit van anderhalf uur door een onafgebroken zee van hoogbouw. Seoul is overweldigend in omvang. We stappen uit in Jongno-gu, de wijk van de paleizen en een populaire plek voor toeristen. Hier worden we ondergedompeld in een levendig mierennest vol restaurants, cafés en terrassen, waar mensen tot diep in de nacht eten, drinken en genieten. Het is meteen duidelijk: Seoul leeft, en wij laten ons er maar al te graag in meevoeren!

Van armoede naar innovatie

Het is moeilijk voor te stellen dat Zuid-Korea in de jaren zestig, nog geen twee generaties geleden, tot de armste landen ter wereld behoorde. Na de Tweede Wereldoorlog vertrokken de Japanse kolonisten, maar het land werd vervolgens door de Amerikanen en Russen verdeeld in Noord en Zuid. Dit leidde tot een verwoestende oorlog (1950-1953), waarin miljoenen burgers omkwamen en een groot deel van het land in puin veranderde. Zuid-Korea kwam straatarm uit de oorlog, zonder natuurlijke hulpbronnen — alleen mensen met handen, hersenen en een immense veerkracht.

Het is niet voor te stellen hoe groot het verschil is tussen het verwoeste, straatarme land van toen en de hypermoderne samenleving van nu

Toch hebben de Koreanen het voor elkaar gekregen om hun land in slechts 70 jaar om te vormen tot een economische grootmacht. Vandaag de dag staat Zuid-Korea op de 14e plaats van de wereldeconomieën. Het gemiddelde inkomen is vergelijkbaar met dat van Spanje, en bedrijven zoals Samsung, LG en Hyundai domineren de wereldmarkt. Het is niet voor te stellen hoe groot het verschil is tussen het verwoeste, straatarme land van toen en de hypermoderne samenleving van nu. Hoewel dat contrast niet direct zichtbaar is in het dagelijks leven, voel je wel de immense drive die het land heeft gebracht waar het nu is. Gedreven door ambitie, doorzettingsvermogen en een cultuur waarin altijd vooruit wordt gekeken, heeft Zuid-Korea zichzelf opnieuw uitgevonden.

Respect en prestatiedrang

De indrukwekkende opkomst van Zuid-Korea is het resultaat van een unieke combinatie van historische, culturele en sociale factoren. Na de verwoestende Koreaanse Oorlog (1950-1953) zette de regering onder president Park Chung-hee ambitieuze vijfjarenplannen in gang die gericht waren op industrialisatie en exportgerichte groei. Dit leidde tot de opkomst van de ‘Chaebols’—familiebedrijven zoals Samsung, Hyundai en LG—die Zuid-Korea transformeerden tot een economische grootmacht. Deze bedrijven zijn niet alleen economische motoren, maar ook symbolen van nationale trots.

Deze transformatie werd ondersteund door diepgewortelde Confucianistische waarden, zoals respect voor ouderen, hiërarchie en collectieve harmonie. Dit respect versterkt de werkethiek en zorgt voor een cultuur waarin loyaliteit aan werkgevers en academische prestaties centraal staan. Vanaf jonge leeftijd worden Koreanen aangespoord om te presteren; schooldagen zijn lang, en veel kinderen volgen extra lessen bij zogenaamde ‘hagwons’ tot laat in de avond.

Ouders investeren vaak tot een derde van hun gezinsinkomen in bijscholing, en als het financieel mogelijk is, stopt de moeder zelfs met werken om zich volledig te wijden aan de prestaties van haar kind. Zelfs in het dagelijks leven speelt deze hiërarchie een belangrijke rol. Respectvol buigen bij een begroeting is bijvoorbeeld de norm, zelfs in een winkel, en in een gezelschap is het gebruikelijk dat de oudste persoon betaalt. Leeftijd bepaalt niet alleen wie de rekening op zich neemt, maar ook hoe je elkaar aanspreekt en welke beleefdheidsvormen je gebruikt. Daarom is “Hoe oud ben je?” vaak een van de eerste vragen die wordt gesteld.

Deze intense focus op presteren heeft ook een keerzijde. Dit heeft geleid tot een van de meest hoogopgeleide beroepsbevolkingen ter wereld, maar de sociale en financiële druk op gezinnen is enorm. De constante druk om uit te blinken veroorzaakt burn-outs en heeft bijgedragen aan het laagste geboortecijfer ter wereld. Veel ouders richten al hun middelen op hun eerste kind, waardoor er vaak geen financiële ruimte is voor een tweede. Deze prestatiedrang strekt zich ook uit tot het uiterlijk. Plastische chirurgie is wijdverspreid, aangedreven door de sociale verwachtingen en schoonheidsidealen.

Ook in de werkcultuur is deze drive zichtbaar. Lange werktijden en volledige toewijding aan het bedrijf zijn de norm. Hoewel er geen wettelijke verplichting is om op 50-jarige leeftijd met pensioen te gaan, wordt in sommige bedrijven verwacht dat oudere werknemers plaatsmaken voor jongere collega’s om hiërarchische ongemakken te voorkomen. Tegelijkertijd zie je in de openbare ruimte hoe traditionele waarden soms plaatsmaken voor moderniteit. In de metro bijvoorbeeld is het niet vanzelfsprekend dat iemand opstaat voor een ouder persoon, tenzij het om de speciale zitplaatsen voor ouderen gaat. Zijn die bezet? Dan geldt eerder een ‘ieder voor zich’-mentaliteit, een subtiel voorbeeld van hoe traditie en moderniteit hier naast elkaar bestaan.

Wat misschien nog wel het meest opvalt in Zuid-Korea is de collectieve harmonie. Iedereen lijkt zich bewust van de ander, en dat zie je terug in kleine, maar veelzeggende details. De straten zijn opmerkelijk schoon, ondanks het gebrek aan openbare prullenbakken. In de metro en bussen heerst een respectvolle stilte; niemand telefoneert luidkeels of dringt voor bij het instappen. Mensen wachten netjes in rijtjes bij de deuren, zelfs tijdens de spits in Seoul. Het voelt alsof er een ongeschreven regel is: zorg dat je een ander niet tot last bent. De nadruk op collectieve harmonie heeft ervoor gezorgd dat Zuid-Korea niet een land van hufters is geworden, maar een plek waar rekening houden met elkaar vanzelfsprekend is.

Van markten tot wolkenkrabbers

Deze prestatiedrang en innovatie hebben Zuid-Korea gevormd tot een van de meest moderne samenlevingen ter wereld. Tegelijkertijd blijft het een land van tradities. Hoewel de meeste Koreanen tegenwoordig niet praktiserend animist of boeddhist zijn, blijven deze spirituele tradities verweven in het dagelijks leven, van kleine offers bij tempels en heiligdommen tot het respecteren van natuurgeesten in bossen en bergen. Want baat het niet, dan schaadt het vast ook niet. Deze unieke balans maakt Zuid-Korea intrigerend, en dat ontdekken we al in Seoul.

We verblijven in Jongno-gu, een levendige wijk vol markten zoals Namdaemun, Gwangjang en Dongdaemun. Hier kun je eindeloos struinen langs kraampjes waar werkelijk alles wordt verkocht: van goedkope kleding en voedsel tot huisraad, elektronica tot stoffen per strekkende meter en kimchi. Bij eetstalletjes met plastic stoelen stoppen we om te proeven van Koreaanse gerechten, vaak ter plekke vers bereid door lieve en doortastende oudere dames. De sfeer is gemoedelijk en praktisch; mensen komen hier voor een snelle goedkope hap tussen werk en huis.

Een uur met de metro verderop ligt Gangnam, een totaal andere wereld. Brede, moderne straten met glazen winkelpuien van designerwinkels waar tassen van duizenden euro’s worden verkocht en gigantische shoppingmalls met extravagante interieurs. In Gangnam betalen we twee keer zo veel voor onze maaltijd tussen de hippe jongeren. Het contrast tussen de praktische drukte van Jongno-gu en het dure en flitsende Gangnam laat zien hoe divers Seoul is: van traditioneel en no-nonsense tot modern en luxueus.

In Seoul worden we omringd door futuristische hoogbouw, LED-schermen en neonverlichte straten. In de stedelijke agglomeratie wonen meer dan 25 miljoen mensen, voornamelijk in eindeloze rijen uniforme hoogbouwflats—ruim de helft van de Zuid-Koreaanse bevolking. Alles in de stad straalt moderniteit en efficiëntie uit. Het metrosysteem, grotendeels volautomatisch, is snel, schoon en zeer betrouwbaar. Met een T-money card reis je goedkoop en zonder gedoe door de stad, en binnen een uur bereik je praktisch elke uithoek. Vrijwel iedereen heeft de nieuwste smartphone, zelfs ouderen—soms modellen die nog niet eens buiten Korea verkrijgbaar zijn. Ook op de markt betaal je contactloos, en zonder creditcard ben je als toerist nergens. Een pincode invoeren is nooit nodig; in plaats daarvan zet je vaak een kruisje op een schermpje als handtekening. Het voelt futuristisch, maar tegelijkertijd verrassend nonchalant.

Wandelen als nationaal tijdverdrijf

Maar we zijn niet naar Korea gekomen om alleen maar in de stad te blijven hangen. Hoewel Zuid-Korea één van de meest verstedelijkte landen ter wereld is, biedt het ook een indrukwekkende hoeveelheid natuur. Het land telt 22 nationale parken, verspreid van de kust tot hoog in de bergen. Deze parken variëren van uitgestrekte bossen en granieten pieken tot grillige kustlijnen en serene eilanden. Wat opvalt, is hoe toegankelijk deze natuur is. Perfect onderhouden paden, duidelijke bewegwijzering en goed voorziene faciliteiten maken wandelen in Korea verrassend comfortabel. Maar verwacht hier geen fijnmazig netwerk zoals in Europa, en laat het idee varen dat je alleen zult zijn.

Wandelen is de nationale hobby van Zuid-Korea, en dat merk je in de drukte op de paden. De routes variëren van rustige wandelingen door beboste valleien tot uitdagende beklimmingen naar granieten pieken met adembenemende uitzichten. Trappen nemen vaak het werk van klimmen en klauteren over, en een berg beklimmen betekent meestal duizenden treden overwinnen. Hoewel je zelden alleen bent, biedt de natuur een welkome ontsnapping aan de drukte en hectiek van de steden.

Bukhansan National Park

Zelfs in een stad zo gigantisch als Seoul vind je verrassend veel natuur. Zo ligt Bukhansan National Park midden in de stedelijke agglomeratie, een van de grootste ter wereld. De puntige bergen, met hun indrukwekkende granieten rotsformaties, zijn vanuit bijna elk punt in de stad zichtbaar. Met het uitstekende openbaar vervoer staan we binnen een uur bij een van de toegangspunten van het park, waar de wandelpaden beginnen. Het contrast kan bijna niet groter zijn: achter ons de drukte van de stad, voor ons de stilte van de natuur.

De puntige bergen van Bukhansan met hun indrukwekkende granieten rotsformaties, zijn vanuit bijna elk punt in de stad zichtbaar

Het uitzicht vanaf de top over de eindeloze stad is adembenemend. Elke dag wandelen duizenden Seoulieten hier in hoog tempo hun werkstress weg. Ondertussen nemen groepen ouderen, uitgerust met rugzakken vol eten, de tijd om er een sociale gebeurtenis van te maken. Een vriendelijk annyeonghaseyo (hallo) klinkt telkens als we elkaar passeren.

Van vulkanen tot markten

De eerste weken reizen we kriskras door het land, waarbij vliegtuigen, taxi’s, bussen en hogesnelheidstreinen elkaar afwisselen en aanvullen. Onze route volgt geen logische lijn, maar wordt vooral bepaald door een zoektocht naar aangename plekken en onze aanvankelijke onzekerheid over de manier van reizen. Gelukkig had ik de moeite genomen om het Koreaanse alfabet te leren en een poging gedaan iets van de taal op te pikken. Ik heb niet de illusie ook maar het begin van een gesprek te kunnen voeren, maar ik kan net genoeg ontcijferen om ons niet te laten verdwalen.

Gelukkig had ik de moeite genomen om het Koreaanse alfabet te leren en een poging gedaan iets van de taal op te pikken

Wat we echter niet hadden voorzien, was dat een internationaal rijbewijs essentieel zou zijn. Zonder dit is het huren van een auto voor ons onmogelijk. Hierdoor moeten we onze wandelingen beter plannen en ons richten op standplaatsen die comfortabel dicht bij interessante plekken liggen. In slechts een paar weken tijd leidt dit ons naar uiteenlopende locaties: van het vulkanische landschap van Jeju-eiland, de zuidelijke stad Yeosu, bekend om haar levendige haven waar we voor het eerst kennismaken met de bijzondere Koreaanse keuken, naar Danyang aan de schilderachtige Namhangang-rivier. Hier landen we elke avond op de overdekte markt, waar we lokale specialiteiten proberen, waaronder bijzonder gemarineerde hamburgers (tteokgalbi) en hartige pannenkoeken (pajeon), die al snel onze favorieten worden.

Trappen, tempo en traditie

Op Jeju-eiland beklimmen we Hallasan, met 1.947 meter de hoogste berg van Zuid-Korea en een slapende vulkaan. Het pad, volledig van vlonders gemaakt, voert ons door een uniek landschap van vulkanische kraters, lavavelden en dichte bossen. We starten in alle vroegte om de massa te vermijden, maar we hadden beter moeten weten. Extra vroeg starten heeft geen zin; veel Koreanen zijn dan al lang onderweg. Er zit dus niets anders op dan in file te lopen en te doen alsof dat helemaal niet onprettig is. Dit geeft ons wel de kans om de typisch Koreaanse wandelaar te observeren. Iedereen draagt de nieuwste outdoor kleding en high-tech uitrusting. Het lijkt vaak meer op een uniform dan op praktische wandelkleding. Tussen al die Gore-Tex, gevoerde jassen en bergschoenen voelen wij ons behoorlijk underdressed met onze platte schoenen, een korte broek van Decathlon en een praktisch overhemd.

In Songnisan genieten we van de serene sfeer rond de boeddhistische Beopjusa-tempel, met de 33 meter hoge gouden Boeddha, nadat we hebben gedwaald over minder betreden paden. De dichtbegroeide valleien en stille bossen geven het gevoel alsof we het park voor onszelf hebben, afgezien van een enkele Koreaan in een felgekleurd wandeluniform die ons voorbij komt snellen. Sobaeksan verrast ons met panoramische uitzichten vanaf de pieken en de weiden die in het voorjaar vast vol met bloemen staan, terwijl we in Woraksan over steile kliffen en ruige wandelpaden manoeuvreren die door dichte dennenbossen slingeren. Bovenop worden we beloond met uitzichten die de adem benemen—al kan dat ook komen doordat we na de zoveelste stijgende passage met 1.000 treden even naar lucht moeten happen.

Op naar het volgende avontuur

Na al deze prachtige wandelingen keren we terug naar Seoul, waar we ons voorbereiden op het volgende hoofdstuk van onze reis door Korea. Dit keer stappen we op de fiets om dwars door het land richting Busan te rijden, over de beroemde Four Rivers Cycle Trail. Benieuwd hoe dat avontuur eruitziet? Lees er alles over in het tweede deel van deze reis.